Stralingsincident na een kernongeval

Als er veel radioactieve straling vrijkomt, kunnen water, lucht, grond en gewassen besmet raken. In bepaalde hoeveelheden zijn de stoffen schadelijk voor je gezondheid. Hoe ernstig, hangt af van de hoeveelheid straling. Hoe meer straling, hoe groter de kans dat je ziek wordt of overlijdt.

We spreken van een stralingsincident als er radioactieve stoffen vrijkomen. Er zijn kleine incidenten, als bijvoorbeeld bij een ziekenhuis onbedoeld radioactieve stoffen vrijkomen. Als er na een kernongeval straling vrijkomt, is dat een groot incident. 

Straling kun je niet zien of voelen. De hulpdiensten hebben meetinstrumenten waarmee zij vaststellen of ergens straling is. Of de dosis straling gevaarlijk is voor je gezondheid, heeft te maken met hoe lang en op welke manier je blootgesteld wordt aan de straling.

In Midden- en West-Brabant staan geen kerncentrales. Wel staat er een centrale in Borssele, Zeeland. En over de grens in België, in Doel, staat er ook een. Als bij één van deze centrales iets misgaat en er komt radioactieve stof vrij, dan kan onze regio – afhankelijk van de hoeveelheid vrijgekomen stof en de windrichting – in de invloedssfeer liggen. Dat wil zeggen dat je te maken krijgt met stralingsrisico.

Nederland heeft drie werkende kerncentrales: 

• Kerncentrale in Borssele, Zeeland (KCB) (elektriciteitsproductie)
• Centrale Opslag Voor Radioactief Afval (COVRA) in Nieuwdorp in de gemeente Borssele
• Hoge Flux Reactor (HFR) in Petten, Noord-Holland (voor onderzoek en productie van radioactieve stoffen voor medisch onderzoek)
• Hoger Onderwijs Reactor (HOR) in Delft, Zuid-Holland (voor onderwijs en onderzoek)
• Uraniumverrijkingsfabriek van Urenco in Almelo, Overijssel

In de buurt van Nederland staan er nog drie:

• Kerncentrale in Lingen, Duitsland
• Kerncentrale Doel, België
• Kerncentrale Thiange, België

De kerncentrales in Doel en Borssele worden voortdurend gecontroleerd. De kans dat er iets misgaat is heel klein. Technici en veiligheidssystemen houden processen voortdurend in de gaten, 24 uur per dag en 7 dagen per week.

Toch kun je de kans dat er iets misgaat, niet uitsluiten. Als de straling binnen de centrale blijft, krijgen alleen de medewerkers ermee te maken. Als radioactiviteit dreigt vrij te komen, kan dat gevolgen hebben voor de omgeving. Hoe groot het effect is, hangt af van de hoeveelheid, de windrichting en -snelheid.

Als er een storing is bij een kerncentrale, hoeft dit niet te betekenen dat er iets ernstigs aan de hand is. Het strenge veiligheidssysteem waarschuwt de hulpdiensten al bij een kleine storing, vaak uit voorzorg

• Weet hoe je ventilatiegaten in je huis goed afsluit. Denk hierbij aan de ventilatieroosters boven de ramen, de mechanische ventilatie, afzuigkap, ontluchtingskokers, muur- en toiletroosters.
• Met een noodpakket heb je alles in huis om een paar dagen binnen te blijven. In een noodpakket zit een radio op batterijen, een zaklamp, kaarsen, lucifers, dekens en houdbaar eten (in blik of vacuüm verpakt).

Let op familie, vrienden of buren: kunnen zij zich ook redden? Heb je zelf een beperking of heb je hulp nodig? Vraag familie, vrienden of buren of ze willen helpen.

• Bereid jezelf erop voor dat je 24 uur binnen moet blijven. Ga naar huis, haal kinderen van school of de dagopvang en zorg voor een noodpakket.
• Zorg voor voldoende levensmiddelen en leg een voorraad (drink)water aan.
• Stel NL-Alert in. Meer informatie vind je op de website van nl-alert.nl.

• Als je de sirene hoort of een NL-Alert krijgt, ga je naar binnen.
• Zit je in de auto? Stem dan af op de calamiteitenzender Omroep Brabant en volg de berichten. Schakel de ventilatie van je auto uit. Als er files zijn, kun je beter schuilen in een gebouw.
• Ben je binnen? Blijf dan binnen, sluit ramen en deuren en alles wat als ventilatie dient (afzuigkap, ontluchtingskokers, ventilatiesysteem, muur- en toiletroosters).
• Gebruik geen kraan- en regenwater en geen bladgroenten en moeilijk schoon te maken etenswaren. Maak bij voorkeur voorverpakte voedingsmiddelen klaar.
• Houd huisdieren binnen.
• Raak mensen en dieren die buiten zijn geweest, niet met blote handen aan. Zij kunnen besmet zijn. Is aanraken nodig, doe dat dan met handschoenen. Spoel mensen en dieren af met water. Hoe sneller je dit doet, hoe minder zij blootstaan aan straling.
• Beperk het gebruik van je mobiele telefoon. Als het netwerk overbelast raakt, heeft dat mogelijk ook gevolgen voor de hulpdiensten.

• Mensen vragen om binnen te schuilen.
• Een bepaald gebied evacueren.
• Maatregelen treffen om de kwaliteit van voedsel en drinkwater te waarborgen. Dit varieert van een oogst- of slachtverbod tot een verbod op het drinken van kraanwater.
• Jodiumtabletten uitdelen of vragen in te nemen.
• Als je jodiumtabletten in huis hebt (huishoudens in deze regio hebben deze ontvangen), kun je deze innemen. Jodiumtabletten verminderen de opname van radioactief jodium in de schildklier. Dit verlaagt de kans op schildklierkanker als gevolg van het incident. Maar dat is niet altijd het geval. De tabletten zijn bedoeld voor mensen onder de 40 jaar. Hoe jonger, hoe belangrijker het is om je te beschermen. Vooral baby’s en jonge kinderen lopen een verhoogd risico. Ook zwangere vrouwen kunnen het advies krijgen een tablet te nemen om hun ongeboren kind te beschermen. De tabletten beschermen alleen als je ze op het juiste moment inneemt. Het heeft geen zin om deze van tevoren in te nemen, het kan zelfs schadelijk zijn. Volg daarom altijd de instructies van de overheid.

Klik hier door naar meer informatie over jodiumtabletten.

Als de radioactieve wolk is overgedreven, hoor je via de calamiteitenzender Omroep Brabant verdere instructies. Waarschijnlijk is het advies om nog binnen te blijf binnen. Mogelijk zijn je tuin en straat nog radioactief besmet. De calamiteitenzender laat weten wanneer je je huis weer mag verlaten. Het kan zijn dat je door besmetting je huis langer moet verlaten. Om te voorkomen dat je besmet voedsel eet, kan de overheid verschillende maatregelen treffen en een voedingsadvies geven. Zorg zelf dat je een noodpakket met voldoende eten en drinken in huis hebt.

Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, de gemeenten, nutsbedrijven waterschappen, bedrijfsleven en hulporganisaties werken intensief samen om bij calamiteiten snel in actie te komen. Zodra meerdere organisatie betrokken zijn, hebben wij de coördinerende rol en zijn de verbindende factor. Bovendien zijn we goed voorbereid. Dankzij uitgebreide plannen weten we hoe we de gevolgen van een noodsituatie zoveel mogelijk beperken.

De hulpdiensten vangen slachtoffers op en verlenen eerste hulp. Ook controleren zij de impact op de omgeving.

Bij de veiligheid van en rond kerncentrales zijn verschillende overheidsinstanties en andere organisaties betrokken: het Rijk, de Provincie, de Veiligheidsregio, gemeenten. Zij hebben plannen om het vrijkomen van radioactiviteit te voorkomen en wat er moet gebeuren als het misgaat. Er zijn regelmatig oefeningen om de plannen te testen en bij te werken.

Behalve Veiligheidsregio Zeeland is ook Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant betrokken bij de veiligheidsplannen voor de kerncentrale in Borssele. Er is nauw contact met de Belgische overheid.

• Kijk voor de maatregelen die in werking treden bij een ongeval met de kerncentrale in Borssele op www.zeelandveilig.nl.
• Op nationaal niveau zorgt de minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) voor coördinatie.
• Op landelijk niveau komen bij een kernongeluk experts bij elkaar om de oorzaak van de storing en de soort straling die vrij zal komen vast te stellen. Ook bepalen zij wat de invloed van windrichting- en snelheid is en welke maatregelen nodig zijn.
• Die maatregelen gaan altijd over de bescherming van de bevolking: schuilen, gebruik van jodiumtabletten, evacueren.
• Er zijn ook maatregelen mogelijk voor landbouwgebied –zoals een vervoersverbod of het sluiten van kassen- of om water te beschermen.
• Bij een storing in de kerncentrales in Doel is in België de Federale Overheidsdienst van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk voor de coördinatie. Zij werkt nauw samen met Nederland.

Lees meer over onze Samenwerking Nucleaire Veiligheid